شب یلدا، طولانی‌ترین شب سال

شب یَلدا یا شب چلّه ، از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانه. توی این شب، طولانی‌ترین شب سال که مصادف با اول زمستونه، جشن گرفته میشه. به زمان میان غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) یلدا گفته می‌شود. خانواده‌های ایرانی معمولاً توی شب یلدا، شام خوشمزه درست میکنن، انواع میوه‌ها و حتماً و حتماً رأس همه اینا هندوانه و انار رو تهیه میکنن و دور هم نوش جان میکنن.

پیشینه شب یلدا

«شب یلدا» به‌صورت رسمی در تقویم ایرانیان باستان از سال ۵۰۲ قبل از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه پیدا کرد. چله و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شه، یک سنت باستانیه. مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، متوجه این شدن که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییزه و بلافاصله بعدش با شروع فصل زمستان، روزها کم کم بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شن،واسه همین اسم این شب رو شب زایش خورشید (مهر) گذاشتن و آن را آغاز سال قرار دادند.

آیین‌های رایج شب چله در ایران

هر ساله برای جشن گرفتن شب یلدا، سفره‌ای پهن می‌شه که بهش سفره یلدا یا چله می‌گن و با انواع خشکبار، انار دان شده یا هندوانه تزئین میشه. انار و هندوانه جزو مهم‌ترین ملزومات شب یلدا هستن. خشکبارهایی مثل برگه هلو و زرآلو و آجیل شب یلدا هم توی ایران طرفدار بسیار زیادی داره. توی خطه گیلان، هندوانه رو حتماً فراهم می‌کنن و معتقدن که هرکس توی شب چله هندوانه بخوره توی تابستان احساس تشنگی نمی‌کنه.

برای نیاکان ایرانی‌ها که به آئین مهر دلبستگی داشتن، رنگ قرمز (نماد نور خورشید) خیلی مهم بود. رنگ سرخ انار و هندوانه و انتخاب سیب قرمز و سنجد توی سفره شب یلدا چه بسا اشاره به همین موضوع داره. این روزا هم البته همه چیو با هم ست میکنن توی شب یلدا. خانوما و دخترا سعی میکنن توی این شب به خصوص، از لباس تن خودشون گرفته تا بدلیجات و زیورآلاتی که استفاده میکنن،  همش تم یلدایی داشته باشه . مثلاً سعی میکنن با رنگهای قرمز و سبز (مثل رنگای توی هندونه و انار) لباس و شالشون رو ست کنن. انگشترها و گردنبندها و پیکسل های با تم یلدایی انار و هندونه رو توی این شب استفاده میکنن. برای دخمل کوچولوهاشون تل‌های نمدی و گیره‌موهای نمدی یلدایی تهیه میکنن تا به اون دورهمی‌ها رنگ یلدا رو هدیه بدن.

شما میتونین نمونه ستهای یلدایی رو توی بازارچه یلدایی «یلدای شگفت‌انگیز» ما ببینین . مطمئن باشین دست خالی برنمیگردین. هر ساله از اول آذر تا 25 آذر جشنواره یلدای شگفت‌انگیز توی خوشحالی‌فروشی زیمبو برقراره و تخفیفهای باورنکردنی توی بازارچه گذاشته میشه. برای رفتن به بخش یلدای شگفت‌انگیز میتونین روی عکس زیر کلیک کنین.

شاهنامه خوانی و فال حافظ

شاهنامه خوانی بخش جدایی ناپذیر شب یلداست و از قدیم ندیما توی این شب شاهنامه خوانی انجام میشده. توی این شب، بزرگ خانواده تفألی به دیوان حافظ میزنه و اونایی هم که دستی توی شاعری دارن، سروده‌های خودشون را برای دیگران می‌خونن.  این‌ها آدابی و رسومی قدیمی هستن که هنوز بین ما ایرانیا باقی موندن.

بردن هدایا و خمچه برای عروس

خمچه (خُنچه) عروس یکی از سنتهای شب چله است. خمچه سینی بزرگیه که هدایای عروس و داماد رو توش میذاشتن. معمولاً اقوام داماد هدایا و پیشکش‌هایی از جمله لباس و کفش زمستانی و کادوهای دیگر را به خانه پدر عروس می‌برند و شام را میهمان آن‌ها هستند. آن‌ها هم متقابلاً به داماد هدیه‌ای می‌دن. هدیه‌دادن داماد برای نامزدش نیز یک سنت اجباری بوده‌است که هنوز هم اجباری است. توی این شب به داماد این امتیاز بزرگ داده می‌شده‌است که با بردن هدیه برای نامزدش بتواند شب در خانه با او در یک اتاق و دوتایی بخوابد.

داستان‌سرایی بزرگترها

توی این شب طولانی، ضمن دورهم‌نشینی پیرامون کرسی و خواندن فال حافظ و فردوسی‌خوانی و نَقل‌اندازی (داستان‌های شفاهی) به خوردن تنقلات و میوه‌جات خصوصاً میوه‌های باغی و جنگلی از قبیل هندوانه، انار، لیمو و پرتقال، ولیک و کندس و شیرینی‌هایی مانند مَت و کَسمَک می‌پردازند و با خوردن و نوشیدن و شنیدن صحبتها و داستان‌های بزرگترها، شب را به صبح می‌رسانند و معتقدند که صبح بعد از یلدا روز پیروزی خورشید بر سیاهی و تاریکی‌ها است.